Έκθεση Χαρτών με επεξηγηματικές λεζάντες.

Ο σατιρικός σχολιασμός ιστορικών ή επίκαιρων γεγονότων με τη χρήση της χαρτογραφικής απεικόνισης ή με άλλοθι το χάρτη, είναι αρκετά γνωστός και διαδεδομένος στην ιστορία και την πρακτική της χαρτογραφίας —ως σατιρικές χαρτογραφικές «αναμορφώσεις»— αλλά και της σκιτσογραφίας και της οπτικής επικοινωνίας των ιδεών.

Είναι οι προσφιλείς μας σατιρικοί χάρτες. Ένα ενδιαφέρον αντικείμενο της χαρτογραφικής κληρονομιάς. Είναι όμως και αντικείμενο περιοχών των ανθρωπιστικών, κοινωνικών και πολιτικών επιστημών, της γεωπολιτικής και των διεθνών σχέσεων, της οπτικής επικοινωνίας και του πολιτικού μηνύματος. Ή ακόμη και της τέχνης της σκιτσογραφίας, όποτε η ανάγκη οπτικοποίησης του περιεχομένου σχετίζεται με το γεωγραφικό χώρο και την απεικόνισή του. Και αυτό κυρίως γίνεται με σκωπτική-κωμική ή κωμικοτραγική διάθεση και αλληγορικό-υπερβατικό απεικονιστικό χαρακτήρα, χρησιμοποιώντας ένα ενδιαφέρον είδος χαρτογραφικής προσομοίωσης, μέσω της τεχνικής της «αναμόρφωσης», άλλοτε (περισσότερο) εμπειρικά και άλλοτε με γνώση.

Οι σατιρικοί χάρτες είναι σπουδαία ιστορικά τεκμήρια, τα οποία συνδυάζουν σε ενιαία συνθετική αναπαράσταση, τεχνικά και καλλιτεχνικά, τα πρότυπα της χαρτογραφικής οπτικοποίησης με εκείνα του σκίτσου. Του σατιρικού σκίτσου, κυρίως του «γελοιογραφικού», με την αφηρημένη αναφορά του όρου. Χωρίς δηλαδή να προσβλέπει απαραίτητα στην ιλαρότητα, εφόσον μία «γελοιογραφία» μπορεί να προσφέρει αφορμές για περισυλλογή και στοχασμό, όπως συνήθως συμβαίνει με τις παλιές πολιτικές γελοιογραφικές παραστάσεις, που μπορεί στον καιρό τους να προσέφεραν ιλαρότητα, αλλά ιδωμένες πολύ αργότερα μπορεί να οδηγούν σε αντίθετα συναισθήματα.

Δεν παύουν όμως οι χάρτες αυτοί να αντανακλούν και την ιδεολογική συγκρότηση και κριτική τοποθέτηση του δημιουργού τους απέναντι στα κοινωνικά και πολιτικά πράγματα της εποχής του. Πάντα όμως γύρω από τα συμφραζόμενα της «εξουσίας», που τις περισσότερες φορές δεν είναι και η πλέον αμερόληπτη, εφόσον ο σχεδιαστής τους αναπαράγει σατιρικά εκείνα τα στερεότυπα που χαρακτηρίζουν περισσότερο τους «αντιπάλους» και λιγότερο τους «φίλους».

Eυάγγελος Λιβιεράτος

«Mεταξύ απεικονιστικής τέχνης και ιδεολογικής επιρροής». Στο: Σατιρικοί Χάρτες. Ιστορικές και Σατιρικές Απεικονίσεις της Ευρώπης (19ος-20ός αιώνας), Π. N. Σουκάκος (Επιμ.), Αθήνα: Mίλητος, 2015, ISBN 978-960-464-690-6.