Το εργαστήριο συντήρησης χαρτιού – Βιβλίου του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού λειτούργησε αρχικά ως χώρος υποδοχής και προληπτικής συντήρησης για τους κώδικες, τα έγγραφα και τα παλαίτυπα της μεγάλης έκθεσης «Θησαυροί του Αγίου Όρους» η οποία πραγματοποιήθηκε το 1997 στο Μουσείο. Έκτοτε, οι ανάγκες μελέτης, συντήρησης και ανάδειξης της συλλογής του Μουσείου οδήγησε στην σταδιακή ολοκλήρωση των υλικοτεχνικών υποδομών του χώρου και στη στελέχωση του εργαστηρίου με ειδικευμένους συντηρητές. Από το 2000 λειτουργεί σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο όπου διεκπεραιώνεται μια ευρεία γκάμα εργασίες, διάγνωσης, τεκμηρίωσης και συντήρησης των χειρόγραφων και έντυπων βιβλίων όπως και έργων τέχνης που είναι κατασκευασμένα από χαρτί και περγαμηνή.

Κύριο αντικείμενο των εργασιών του εργαστηρίου αποτελούν τα μουσειακά αντικείμενα της συλλογή του Μουσείου. Η δραστηριότητά του όμως δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό. Λειτουργεί συμβουλευτικά σε φορείς που ζητούν την τεχνογνωσία του. Στο πλαίσιο αυτό συνεργάστηκε με το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, τη Δημοτική Χαρτοθήκη Κοζάνης κ.α. Σε ειδικές περιπτώσεις έχει αναλάβει την συντήρηση αντικειμένων που ανήκουν σε άλλες συλλογές ή ιδρύματα, όπως ο Χάρτης του Άνθιμου Γαζή από την Κοβεντάρειο Χαρτοθήκη της Κοζάνης, ο περγαμηνός κώδικας αριθμ. 2 του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, ενώ ικανός αριθμός εγγράφων και χειρογράφων της Ιεράς Μονής Βλατάδων έχει μεταφερθεί στο Μουσείο με σκοπό τη συντήρηση και τη διασφάλιση των κατάλληλων συνθηκών φύλαξης τους. Επιπλέον, κατά τα έτη 2007-2008 το εργαστήριο συνεργάστηκε με το Camberwell College of Arts του University of the Arts London σε ερευνητικό πρόγραμμα.

Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην προβολή των εργασιών και της τεχνογνωσίας στο ευρύτερο κοινό, ειδικό ή μη. Οι συντηρητές του εργαστηρίου στην προσπάθειά τους να υλοποιήσουν την εκπαιδευτική πολιτική του Μουσείου, οργανώνουν εκπαιδευτικές ξεναγήσεις στο χώρο ενώ παράλληλα σε συνεργασία με την ομάδα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Μουσείου πραγματοποιούν κατά καιρούς δημιουργικά εργαστήρια βιβλιοδεσίας, κατασκευής χαρτιού και χαρακτικής. Συχνά, οι εργασίες συντήρησης δημοσιεύονται και ανακοινώνονται σε εξειδικευμένα περιοδικά και συνέδρια. Σήμερα το εργαστήριο απασχολεί δύο συντηρητές, επιβλέπει τελειόφοιτους σπουδαστές που εκπονούν την πρακτική τους άσκηση, ενώ συμμετέχει ενεργά σε όλα τα στάδια υλοποίησης των μόνιμων και περιοδικών εκθέσεων, μεριμνώντας για την ασφαλή έκθεση των έργων με την επιλογή κατάλληλων πλαισίων στήριξης και ανάρτησης και ελέγχοντας τις συνθήκες έκθεσης.